De titel van dit boekje is wonderwel gekozen en toch omvat het boekje meer dan enkel die kastanje. De kastanje staat hier een beetje symbool voor de verandering van een seizoen; we laten de zomer achter en komen in de herfst terecht. Waaraan je dat kunt merken? Bv. aan de wind die de vliegers op en neer laat gaan, de blaadjes laat neerdwarrelen, de bosbodem bedekt met allerlei moois dat een fijne schuilplaats biedt aan dieren zoals de egel. Je merkt ook dat het herfst is aan de bomen zoals de kastanjeboom die niet alleen hun bladeren maar ook hun vruchten – gerijpt tijdens de zomermaanden – laten vallen. Fantastisch toch dat uit een stekelige groene bolster een zacht, glanzend-bruine kastanje komt. Verder zijn er ook de trekvogels die verzamelen en de eekhoorn die steeds ijveriger rondholt om zijn wintervoorraad op te slaan. Het boekje bevat 5 dubbele pagina’s en op elke dubbele pagina is er wel iets dat je kunt laten bewegen via schuiven en flappen: de vliegers, een egel, de dwarrelende blaadjes, de bolster die zich opent, … Mooi geïllustreerd, leuk en leerzaam boekje om in de herfst samen met de kinderen altijd opnieuw te bekijken.
Német, A. & Schmidt, H. (2022). Het wonder van de kastanje. Rijswijk: De Vier Windstreken.
Pippa en Pelle zijn twee kabouterkinderen die door de auteur Daniëla Drescher tot leven worden gebracht in een voor jonge kinderen herkenbare wereld. In dit kartonboekje spelen ze buiten tijdens een winderige herfstdag. Ze moeten het touw van hun vlieger goed vasthouden om te voorkomen dat de wind ermee aan de haal gaat. Hetzelfde geldt voor hun kaboutermutsen. Voor het overige zie je hen in een herfstige omgeving dingen aanwijzen aan elkaar en op een spontane manier omgaan met kleine dieren. In vrolijke kleuren herken je de herfst in de natuurgetrouwe weergave van paddenstoelen, bramen, door de lucht dwarrelende blaadjes, kastanjes en beukennootjes, een egel, een slak, een regenworm die uit het gras komt piepen, … De tekst staat op rijm en bevat ‘dansende’ woorden die uitnodigen tot bewegen bij het verhaal zoals de vliegers van Pippa en Pelle dansen aan hun touw.
Drescher, D. (2017). Pippa en Pelle in de herfstwind. Zeist: Christofoor.
Anton heeft echt zijn best gedaan om alle afgevallen bladjes op een hoop te vegen. Er is wel één blaadje dat met de hulp van de wind steeds weer ontsnapt. Maar Anton geeft niet op en schakelt zijn vriendjes in. Wanneer ze het blaadje bijna gepakt hebben, blaast de wind het in een boom. Té hoog! Wat nu gedaan? Gelukkig blaast diezelfde wind het blaadje opnieuw uit de boom en dwarrelt het dezelfde weg terug: langs de zandbak en de schommel tot bij de hoop bijeengeveegde blaadjes. Net daar slagen de vrienden erin het blaadje tot stilstand te brengen. En dan is er koek en limonade … Op de laatste illustratie zie je hoe er van de bijeengeharkte hoop blaadjes niets meer overblijft. In de tekst wordt er niks van gezegd. Het is aan de kleuters om dat op te merken en erover na te denken. Dat is doorheen het ganse boekje trouwens zo: beperkte tekst in harmonie met illustraties in enkele kleuren: oranje, bruintinten en hier en daar een streepje blauw. De illustraties zijn gestileerd en de meeste aandacht gaat naar het wegdwarrelende blaadje én naar de vier vrienden Anton, Lucas, Gina en Nina die opvallen door hun expressieve houding en mimiek. Deze figuurtjes hebben tegelijkertijd iets vertederends en iets grappigs waardoor ze de lezer als het ware op elke bladzijde uitnodigen om te kijken wat er op de volgende bladzijde gebeurt. Leuk verteld op: filmpje Anton.
Könnecke, O. (2008). Anton en de blaadjes. Leuven: Davidsfonds.
Beer houdt zijn huis grondig schoon en houdt het meest van al van beertje. Op een dag ontdekt Beer een spin in huis. Wat een verschrikking! Beer gaat zo wild tekeer wanneer hij de spin probeert te vangen dat Beertje er zelfs een verwonding aan over houdt. Dat moet verzorgd worden. Beer komt aangedraafd met verbandgaas en pleisters en ontsmettingsmiddel en ontdekt dat Beertje al verzorgd werd: de gehate spin heeft met haar spinrag de brokken al terug gelijmd. En dus: eind goed, al goed! De prettige en duidelijke illustraties laten van in het begin zien dat de spin in huis aanwezig is zonder dat Beer het weet. Bovendien geven ze de kijker het gevoel ook slimmer te zijn dan Beer zeker wanneer die het werkelijk te bont maakt bij zijn pogingen de spin te vangen. Heerlijk verhaal in de herfst of wanneer je zelf thuis of in de klas spinnen aantreft.
Grant, J. (2018). Binnen geen spinnen. Amersfoort: BBNC uitgevers.
Alle dieren van de klas moeten iets wat zij bijzonder vinden en wat ze verzamelen voorstellen aan de klasgroep. Iedereen van de klas weet meteen wat dat zal worden, behalve Vos. Hij verzamelt niets. Thuisgekomen stelt zijn vader hem gerust en belooft dat het goedkomt. Papa Vos trekt met zijn zoon het bos in op zoek naar iets om voor te stellen. Verrast door een stortbui, verliezen ze elkaar uit het oog. De kleine vos schuilt onder een boom en de blaadjes die hij daar ziet vallen, brengen hem meteen op een idee. Ijverig verzamelt hij alle soorten bladeren en stelt ze met zoveel enthousiasme voor in de klas, dat ze na afloop samen met de klas op ontdekking gaan in het bos. Het boek is mooi en eerder klassiek geïllustreerd met expressieve potloodillustraties. De voorleestekst staat in de egaal gekleurde delen van de bladzijden die meestal volledig door de illustraties ingenomen zijn. Helemaal op het einde krijgt de lezer nog een getekend herbarium te zien. Een idee om zelf aan de slag te gaan?
Farina, M. & Salati, D. (2019). Hallo-o-o daarboven! Amsterdam: Samsara.
Hoewel dit boek eigenlijk bedoeld is voor beginnende lezers kun je er bij 5-jarige kleuters zeker ook mee aan de slag. Het boek laat zich goed voorlezen en bereidt – onbedoeld? – op een speelse manier voor op het eerste leerjaar door de vele taalspelletjes en grapjes die erin verwerkt zijn. Dit boekje vertelt het verhaal van Uil die in een oude eik woont en af en toe converseert met zijn boom. Op een dag laat ‘zijn’ boom ‘noten’ vallen en Uil weet dat Pluim erg van noten houdt. Jammer genoeg woont Pluim in de stad. Dus probeert Uil die noten aan Pluim op te sturen. Maar dat gaat uiteraard niet zonder slag of stoot en zeker niet zonder de hulp van andere bosdieren. Leuk verhaal dat wordt opgewaardeerd én opgevrolijkt door grappige illustraties van de vaste illustrator van Vos en Haas m.n. Thé Tjong-King.
Van den Heede, S. (2014). Vos en Haas. De boom van Uil. Tielt: Lannoo.
Fiet de struisvogel wil maar een ding: rennen. Op een dag verhindert de wind dat, maar Fiet moet en zal rennen.
Dumon Tak, B. & Smit, N. (2010). Fiet wil rennen. Amsterdam/Antwerpen: Querido.
Klik hier voor de voorgelezen versie van ‘De Leesplein Voorleesdagen’.
Elk jaar, nu al acht keer op een rij, heeft Eekhoorn ‘de Gouden Eikel’ gewonnen’. Hij is er supertrots op dat hij het snelste dier van het bos is. De ‘Gouden Eikel-trofeëen’ prijken in zijn woonkamer en daar zie je ook boekenplanken vol boeken met titels als: Hoe word ik de snelste? Hoe motiveer ik mezelf? … en ga zo maar door. Eekhoorn heeft al een plaatsje voorzien voor de 9de trofee. Maar nu zijn de spelregels veranderd en moet je als groep de prijs winnen. Hert groepje van Eekhoorn bestaat uit zijn vrienden Konijn – tot daar aan toe wat snelheid betreft – maar ook Bever en Schildpad. Zou hij zijn vrienden kunnen trainen om sneller te worden? Bij de start van de wedstrijd schiet Eekhoorn weg als een pijl uit een boog, maar zijn vrienden kunnen hem niet volgen. In de verte ziet Eekhoorn de Gouden Eikel al liggen; het is de mooiste en grootste Gouden Eikel die Eekhoorn ooit gezien heeft. En toch keert Eekhoorn terug om zijn vrienden op te halen. Zal hij nu de trofee nog kunnen winnen? Grappig herfstverhaal over de beste zijn, over vriendschap en over jezelf overwinnen. Thema’s die zeker een gesprek waard zijn. Het verhaal is sprekend geïllustreerd en de illustraties zorgen voor een echte herfstsfeer die veel warmte en gezelligheid uitstraalt.
Hudson, K. (2019). De gouden eikel. Roden: Maretak.
Eekhoorn houdt heel veel van ‘zijn’ blaadjes aan de boom. Op een dag ontdekt hij dat er eentje weg is en roept Vogel te hulp. Het bootje van Muis lijkt immers als twee druppels water op zijn blaadje. Maar Vogel vertelt dat wanneer de blaadjes verkleuren het ook een normaal verschijnsel is dat er af en toe eentje verdwijnt. De volgende morgen komt Eekhoorn opnieuw in paniek bij Vogel aan. Er zijn nog meer blaadjes verdwenen en Specht is ongetwijfeld de dief. Opnieuw vertelt Vogel hem dat dit gebeurt in deze tijd van het jaar. Eekhoorn gelooft Vogel niet echt en is helemaal opgewonden en het wordt nog erger … De volgende morgen is zijn boom leeg. Vogel laat Eekhoorn rondkijken en leert hem dat de wind in de herfst de bladeren van de bomen blaast. In de lente verschijnen ze terug. Eekhoorn is gerustgesteld tot de volgende morgen want opeens is alles wit … De eekhoorn is karikaturaal weergegeven wat het hele verhaal iets erg vrolijks geeft. Op de illustraties is heel veel te zien en ze ademen herfstsfeer vooral in kleurgebruik. Er wordt ook veel gebruik gemaakt van verschillende lettertypes om emoties weer te geven.
Hemming, A. & Slater, N. (2021). De blaadjesdief. Utrecht: Veltman Uitgevers.
Het is herfst en Binkie de muis verveelt zich een half ongeluk. Net op dat moment komt hij Josefien de mol tegen. Josefien heeft een nieuwe jas waarop ze erg trots is en Binkie stelt voor als kapstok te dienen voor die jas. Josefien vindt dat oké tot Binkie echt kapstok speelt. Hij staat geen minuut stil en zwijgt nog minder. Dus stuurt Josefien hem wandelen. Wat nu? Nog maar eens ergens anders proberen zeker. Binkie krijgt een nieuwe kans van Camiel de vogel. Die vindt het getater, de gekke snoeten en het gewriemel van Binkie heerlijk tot er een pan soep over de nieuwe jas gaat. Wat nu? Maar Camiel de vogel besluit Binkie nog een kans te geven en gaat kastanjes rapen om een nieuwe ketel soep te maken. Binkie helpt onmiddellijk en niet veel later zie je Binkie en Camiel broederlijk naast elkaar lopen terwijl Binkie de mand kastanjes op zijn hoofd in evenwicht houdt. Als dat maar goed afloopt … Leuke illustraties vormen een mooi geheel met de (eerder uitgebreide) tekst. Op alle bladzijden is de herfst aanwezig.
Valckx, C. (2005). Binkie. Amsterdam: De Harmonie.
Terwijl het pijpenstelen regent, staat een jongetje te popelen om buiten te gaan spelen. Als verantwoordelijke volwassene – die ook zelf geen zin heeft om in de regen te lopen – laat zijn opa hem wachten tot de regen ophoudt. Als de hemel even uitklaart, trekken ze uiteindelijk toch naar buiten. Even later begint het alweer te regenen en komen de opa en zijn kleinzoon in een bijzondere fantasiewereld terecht. Plots varen ze door een drijvende stad waar een kleurrijk regenfeest aan de gang is. Een heerlijk herkenbaar verhaal over de verschillende kijk van opa en kleinzoon, waarin op het einde de kinderlijke fantasie zegeviert. Gelukkig maar.
Usher, S. (2016). Regen. Utrecht: Veltman Uitgevers.
Op een stormachtige herfstdag besluiten Sam en zijn opa de vlieger op te laten, maar eerst moeten ze die wel vinden. Dat lukt en dan laten ze samen de vlieger op in het park. Maar het waait zo hard dat de vlieger hen beiden – en op de prenten zie je nog veel mensen aan vliegers bungelen – de lucht in trekt. Op een bepaald moment laat Sam de vlieger los. Gelukkig kan opa hem nog grijpen en landen ze veilig in huis. Op de laatste bladzijde zie je opa en Sam aan tafel met een kopje thee terwijl het buiten aardedonker is en bliksem door de lucht klieft. Afwisselend krijg je prenten van binnen – de zoektocht naar de vlieger en de voorwerpen die Sam en zijn opa daarbij tegenkomen met de herinneringen die ze oproepen – en buiten waar het echt stormt en vooral de wind hevig tekeer gaat en de herstbladeren alle kanten doet opwaaien. De buitenillustraties met de ronddwarrelende blaadjes in herfstkleuren of met alle verschillende vliegers in de lucht zijn prachtig. Aan de lezer uit te maken of het bij die laatste om werkelijkheid of verbeelding gaat. De auteur hanteert ook een rijk taalgebruik vooral om uit te drukken hoe fel de wind tekeer gaat. Prachtig, fantasievol en taalverrijkend!
Usher, S. (2018). Storm. Utrecht: Veltman Uitgevers.
Hoewel Snip een trekvogel is, slaagt hij er niet in mee te vliegen naar het zuiden.
Tijdens de herfst en de winter helpt hij andere bosdieren die wat blij zijn met zijn hulp. Dan wordt het lente. De andere vogels keren terug. Snip is zo blij dat het vliegen hem plots als vanzelf afgaat.
Lagermann, C. (2014). Snip. Hoorn: Hoogland en Van Klaveren.
De herfst is volop aan de gang en Beer weet dat de winter niet lang meer op zich zal laten wachten, want hij voelt zich erg slaperig. Maar voordat hij aan zijn winterslaap begint, wil Beer eerst nog een verhaal vertellen. Muis kan niet luisteren, want heeft het veel te druk met het aanleggen van een wintervoorraad. Beer helpt haar zaden en noten zoeken. Eend kan niet luisteren, want heeft het veel te druk met zich voor te bereiden op haar tocht naar het Zuiden. Beer kijkt of de wind goed zit en zwaait eend uit. Kikker kan evenmin luisteren. Hij moet dringend op zoek naar een plekje om de winter door te komen. Beer graaft een put in de bosgrond, zet Kikker daarin en bedekt hem met bladeren. Misschien wil Mol wel luisteren?! Beer roept Mol maar die slaapt al. Dan maar geen verhaal. Bij het neervallen van de eerste sneeuwvlokken verdwijnt Beer in zijn hol. Het wordt terug lente en een na een komen de vrienden – al dan niet geholpen door Beer – tevoorschijn. Dan wil Beer zijn verhaal beginnen en kan het zich niet meer herinneren. Muis, Eend, Kikker en Mol doen suggesties en … Beer begint te vertellen … Prachtig geïllustreerd verhaal dat zowel qua tekst als qua illustraties de herfst prachtig in beeld brengt. Veel mooie details en de uitstraling van Beer maken het verhaal af.
Stead, P.C. & Stead, E.E. (2022). Beer wil een verhaal vertellen. Kampen: Paolo.
Goud, geel en rood zijn de kleuren van de illustraties in dit boek waarin de kleine muizen verstoppertje spelen in het herfstbos. Iedereen wordt gevonden behalve Sjefke. Samen met de bosbewoners en de rode zwavelkoppaddenstoelen (zij luiden in Japan het begin van de herfst in) gaat iedereen op zoek tot er storm opsteekt. Gelukkig verschijnt Sjefke dan opeens en kan het grote herfstfeest beginnen. Daar eten de muizen en de andere dieren allerlei lekkers dat door de kikkers, de schildpadden, de insecten en de slakken verzameld werd. De ’14 muisjes’ van Iwamura zijn ondertussen wereldberoemd. Telkens opnieuw slagen ze erin met hun eenvoudige avonturen de (voor)lezer en toehoorders te betoveren en hen in de juiste sfeer te brengen. En ook voor de herfst lukt hen dat. Op de schutbladen zijn de verschillende soorten paddenstoelen met hun benaming weergegeven.
Iwamura, K. (2021). 14 muisjes vieren de herfst. Hasselt: Clavis.
Opa Pettson zit wat humeurig voor zich uit te staren tijdens een regenachtige, sombere herfstdag. Hij heeft nergens zin in. Poes Findus denkt daar anders over en probeert allerlei dingen te verzinnen om opa Pettson op te vrolijken. Dat lukt niet tot poes Findus opa eindelijk zover heeft dat die mee gaat vissen. Tijdens het vissen klaart het humeur van opa Pettson op en ze keren samen goedgemutst naar huis terug. Eenvoudige verhaallijn die wordt opgevrolijkt door allerhande vondsten en grappige invallen van de poes. Daarnaast geraak je ook nooit uitgekeken op de zeer gedetailleerde illustraties waarop je de wonderlijkste dingen kunt ontdekken: een badende eland, een kip die kopje duikelt, … Tekst en illustraties zijn onlosmakelijk verbonden. Zo kun je merken dat de ruziënde opa en Findus weergegeven worden in vele kleuren en in drukke prenten terwijl het partijtje vissen veel serener in beeld gebracht wordt omdat de stemming daar ook serener is. Heerlijk voorleesboek voor de oudste kleuters waarin superveel te zien is. (Op Youtube zijn een aantal verhalen over Opa Pettson en zijn poes Findus terug te vinden.)
Nordqvist, S. (2016). Arme Pettson. Leuven: Davidsfonds.
Ed is een aardige kleine jongen maar hij kan om niets in woede uitbarsten. Dit wordt mooi geïllustreerd door een grote berg afgevallen bladeren die groeit en groeit en zo groot wordt dat hij de hele stad bedekt. Tot er opnieuw iets kleins gebeurt dat er voor zorgt dat Ed opnieuw de wereld rondom hem kan zien zoals hij is. Hoewel lichtjes moraliserend – Ed zal voortaan tot 10 tellen vooraleer hij een boze bui laat escaleren – tonen vooral de illustraties in dit boek hoe woedend een jong kind kan worden om iets wat in de ogen van volwassenen iets onbenulligs is. Ook het kleurgebruik in de illustraties die steeds donkerder worden, tonen duidelijk de omvang en de diepte van de woede. De sterkte van dit boek zit in de herkenbaarheid en mogelijkheid tot identificatie voor jonge kinderen.
Greig, L. (2018). Woesssj. Antwerpen: De Vries-Brouwers.
Op zeven grote dubbele pagina’s krijg je zeven grote (praat)platen met duidelijke, gedetailleerde illustraties die van de stadsrand naar het stadscentrum gaan en eindigen in het stadspark. Dat zorgt ervoor dat de herfst belicht wordt in verschillende contexten. Denk aan trekvogels, een optocht met lampionnen, pompoenenoogst, vallende bladeren, Halloween, … Het kijkboek – zonder woorden dus – biedt ruime mogelijkheden om aan taalverwerving en taaluitbreiding te doen. Elk kind en elke volwassene die in het boek kijkt, kan zijn eigen verhaal bedenken bij de verschillende personages die op verschillende bladzijden terugkomen (omdat ze uiteindelijk allemaal op weg zijn naar de lampionnenoptocht in het park). Daarnaast zijn er nog heel veel details, leuke verwijzingen en grapjes in dit herfstboek verstopt waarin je ook op elke dubbele pagina op zoek kan gaan naar een papegaai. Dit is een boek waarin je elke keer weer nieuwe dingen ontdekt.
Berner, R.S. (2006). Het is herfst! Kijk- en zoekboek. Tielt: Lannoo.
Een jonge eekhoorn wil zoals de andere eekhoorns een wintervoorraad aanleggen. Op een dag ontdekt hij een prachtige eikel. Hij houdt die goed bij zich en gaat op zoek naar een verstopplaats. Diep in het woud op een open plek waar geen andere eekhoorns zijn en zelfs geen vogels zingen, begraaft de jonge eekhoorn de eikel. Wanneer hij in het voorjaar terugkeert om de eikel op te graven, vindt hij die niet meer terug. De hele omgeving lijkt wel veranderd. Hoe kan dat nu? In dit poëtische verhaal over het ontdekken van groei, nieuw leven en hoop op onverwachte plaatsen, worden veel diepmenselijke vragen op een eenvoudige manier belicht. Dat heeft zeker te maken met de prachtig verstilde illustraties in roestbruin, zwart en wit, tot het lente wordt, want dan verschijnt een ander kleurenpalet. Daarnaast heeft het ook te maken met de tekst die door Imme Dros zo poëtisch vertaald werd. Het boek is uitgegeven met een linnen band en voorzien van een leeslint. Het ligt helemaal in de lijn van ‘De Vos en de ster’ van dezelfde auteur, een boek dat we eerder als geschenkboek tipten.
Bickford-Smith, C. (2024). Eekhoorn en de verborgen schat. Amsterdam: Ploegsma.
Alles wat ik mooi kan vinden 